ÖĞRETİM MODELLERİ
ÖĞRETİM MODELİ: Eğitim programını şekillendirmede,
öğretim materyallerini düzenlemede, sınıfta ve diğer durumlarda öğretimi
yönlendirmede kullanılabilen model ya da planlar” olarak tanımlanmıştır.
Öğretme modelleri, öğrenmeyi en etkili ve verimli olarak
sağlayabilmek için öğrenme düzeyini etkileyen önemli değişkenleri ve bunlar
arasındaki ilişkileri açıklamaktadır.
Bu öğretim modellerinden bazıları bireysel öğretim modelleri,
bazıları ise grupla öğretim modelleridir.
1.BİREYSEL ÖĞRETİM MODELİ
|
2.GRUPLA ÖĞRETİM MODELİ
|
a)Programlı Öğretim
|
a) Carroll’ın okulda öğrenme modeli
|
b)Bilgisayar Destekli Öğretim
|
b) Bloom’un tam öğrenme modeli
|
c)Bireyselleştirilmiş
Öğretim
|
c) Slavin’in etkili öğrenme modeli
|
BİREYSEL ÖĞRETİM
MODELİ NEDİR?
Ø
Öğrenci merkezli bir öğretim modelidir.
Ø
Öğrencinin bir konuyu veya problemi kendi başına
öğrenmesini öngören bir modeldir.
Ø
Hızlı ve yavaş öğrenenleri dengeleyen öğretim
yöntemidir.
Ø
Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın
giderilmesi, her öğrencinin öğrenme hızına uygun düşecek bir öğretimin
yapılması, öğretimin bireyselleştirilmesi ile mümkün görülmektedir.
PROGRAMLI ÖĞRETİM
NEDİR?
ü
Programlı öğretim Skinner’in pekiştirme
ilkeleri esas alınarak ortaya atılmış bir öğretim tekniğidir.
ü
Programlı öğretim: Öğrencinin öğrenme sürecine
etkin katılmasını, bireysel öğrenme hızına göre ilerleme kaydetmesini ve
öğrenme sonucunun anında kontrol edilmesini sağlayan bir öğretim
tekniği dir.
ü
Programlı öğretim temelde öğretimin bireyselleştirilmesi ve
hatanın en aza indirilmesi gibi iki önemli yenilik getirmektedir.
ü Skinner yaptığı öğrenme deneylerinde ödülü
“pekiştirici” olarak kullanmıştır. Skinner’e göre öğretim tesadüfi olmamalıdır.
PROGRAMLI ÖĞRETİMİN DAYANDIĞI İLKELER
NELERDİR????
Bildiğimiz gibi Programlı öğretimin en önemli
savunucularından birisi olan Skinner'e göre pekiştirilen davranışlar öğrenilir.
Öğretimin toplu yapıldığı sınıf ortamlarında her davranışın ya da her
öğrencinin davranışının tek tek pekiştirilmesi mümkün olamamaktadır. Her
öğrencinin öğrenme hızı farklıdır. Bu nedenle öğretimin bireyselleştirilmesi
gerekir. Programlı öğretim öğrencilerin kendi hızları ile bireysel olarak
öğrenmelerini sağlayacak, programlı öğretim materyalleri ile yapılan bir
öğretim yaklaşımıdır. Programlı öğretimin dayandığı temel ilkeleri şu şekilde
sıralanabilir:
n Küçük
adımlar ilkesi
n Etkin
katılım ilkesi
n Başarı
ilkesi
n Anında
düzeltme ilkesi
n Bireysel
hız ilkesi
1.KÜÇÜK ADIMLAR İLKESİ: Öğretilecek her bilgi, konu, kavram
küçük birimlere bölünerek anlatılır. Bu birimler basitten karmaşığa doğru ve
hangi koşullar gerekli ise onlarında dikkate alınmasıyla oluşturulur.
2.ETKİN KATILIM İLKESİ
Öğretilen her birimden sonra
öğrenciden, yönlendirilecek sorularla kazandırılması istenen davranışı
göstermesi istenir.
Soru hem sunulan bilginin kazanılıp
kazanılmadığını yoklamalı hem de öğrencinin öğrenme sürecinde aktif bir rol
üstlenmesini sağlamalıdır.
3.BAŞARI İLKESİ
Öğrenciye yöneltilen sorular onun
cevaplayabileceği güçlükte olmalıdır. Ve öğrenci her doğru cevabı ve doğru
davranışı için pekiştirilmelidir.
4.ANINDA DÜZELTME İLKESİ
Sorulan soruya öğrencinin verdiği
yanıtın doğruluğu yanlışlığı anında ona bildirilmeli, yanlışsa hemen düzeltme
olanağı ve fırsatı verilmelidir. Yanlış cevap düzeltilmeden ikinci bilgiye
geçilmemelidir.
5.BİREYSEL HIZ İLKESİ
Öğrenciler arasında bireysel
farklılıklar olduğu kabul edilip her öğrencinin kendi hızıyla ilerlemesi
sağlanmalıdır. Öğrenci için zaman bakımından bir sınırlama yoktur. Her öğrenci
kendi hızına göre ilerler. Böylece, çabuk ilerleyen öğrenciler, yavaş
ilerleyenleri beklemek zorunda kalmaz. Bu “bireysel hız” sayesinde, öğretimin
bireyselleştirilmesi sağlanmış olmaktadır.
Günümüzde programlı öğretim alanında üzerinde en fazla durulan iki
program modeli bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Skinner’ın ortaya attığı
“Doğrusal Program” ikincisi ise klasik öğretim yöntemlerinin uygulanışı
sırasında ortay çıkan kayıpları gidermeyi ve öğrenimi de zaman yönünden ekonomi
sağlamayı ve öğrenmenin etkinliğini arttırmayı amaçlayan Crowder’ın “Dallara
Ayrılan Program” yöntemidir.
1.DOĞRUSAL PROGRAM MODELİ
İçerik, madde (Ekran) denilen küçük ünitelere ayrılarak öğrenciye
sunulur. Doğrusal programlar bir seri ekrandan oluşur. Bir ekranda;
1- Bilgi, 2- Bilgi ile ilişkili soru, 3- Cevabın yazılacağı yer,
4- Cevap yazıldıktan sonra ne yapılacağını belirten yönerge bulunur.
Her bir ekran öğrenme zincirinin bir halkasını oluşturur.
Bu program modelinde içerik öğrenciye maddeler halinde sunulmakta,
öğrenci her maddeye ilişkin olarak kendisine yöneltilen soruya cevap vermekte
ve kendi cevabının doğru olup olmadığını programdaki doğru cevap ile
karşılaştırmaktadır. .
Bu program türünde aynı dersi alan tüm öğrenciler aynı sırayı
izlemektedir.
DOĞRUSAL
PROGRAM ÖRNkEĞİ
KÜME
KAVRAMI
Matematikte “küme” belirli birkaç
unsurun toplamı anlamına gelmektedir. Basit örneklerle bu sözcüğün ne ifade
ettiğini öğreneceğiz.
Aşağıdaki sözcükler bizim bildiğimiz
şeyleri belirlemektedirler:
Grup-ekip-aşiret-aile-dernek-topluluk-kalabalık.
Örneğin, topluluk bireylerden
oluşmaktadır.
Aynı şekilde, yukarıda sayılan
sözcüklerin herbiri bir . . . . . . . . ifade etmektedir.
Cümlede boş bırakılan kısmı her noktaya bir harf gelecek biçimde
tamamlayınız.
Cevap ikinci sayfa (ekran) sol
üst köşesindedir.
DALLARA AYRILAN PROGRAM MODELİ
ü “Crowder modeli” de denilen dallara
ayrılan program modelinde öğrenme kuramları ile ilgili herhangi bir var
sayımdan hareket edilmez.
ü Bu modelde
, öğrenmede, her öğrenci aynı yolu izlememektedir. İzleyecekleri yol , kendi
başarı düzeylerine göre farklılaşmaktadır.
ü Öğrenci,
yaptığı cevap seçimine göre, farklı yönlere gönderilmekte ve yaptığı cevap
seçimi hakkında kendisine bilgi sunulmaktadır.
ü Cevap
doğru ise, olumlu pekiştireç içeren bir ifadeyle durum kendisine
bildirilmektedir. Böylece öğrenci, yeni bilgi ve bu bilgi ile ilgili soruyu
içeren bir sonraki ekrana geçmektedir.
ü Eğer
öğrencinin seçtiği cevap yanlış ise cevabının neden yanlış olduğu hakkında
kendisine bilgi verilmekte ve yanlışını düzeltmeye yardımcı olacak bilginin
bulunduğu yere gönderilerek, bilgiyi dikkatlice tekrar okuması ve yeniden cevap
vermesi istenmektedir.
ü Bu modelde verilen cevaplar arasından doğru olanın seçilmesi yönünde
uğraş gösterilmesi nedeniyle bu program modeline “Çoktan Seçmeli Program” da
denilmektedir.
PROGRAMLI ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLERİ
NELERDİR?
Programlı öğretimde öğrenciye
sunulacak içerik, ister doğrusal ister dallara ayrılan program türlerine göre
hazırlanmış olsun, bunlar “programlı kitaplar ve öğretme makineleri” ile
sunulmaktadır.
Programlı kitaplar, kullanımları
pratik ve öğretme makinelerine göre taşınmaları kolaydır. Ancak öğrenmede
belirli işlevleri yerine getirme açısında sınırlılıkları bulunmaktadır.
Öğretme makineler karton veya
plastikten yapılmış basit makinelerden gelişmiş özelliklere sahip bilgisayarlara
kadar uzanmaktadır. Bunlar işlevleri bakımından üç ana grupta toplanmaktadır.
a)
Az
Uyabilen Öğretme Makineleri (Bir yüzünde
bilgi ve soru, diğer yüzünde sorunun cevabı yazılı olan plastik veya karton
içine yerleştirilmiş kartlardan oluşan araçlardır.)
b)
Kısmen
Uyabilen Öğretme Makineleri (Bu öğretme makinelerinde öğrenci bir sonra
gelen programlı maddeye geçebilmek için kendisine sunulan içeriğe ilişkin
soruya cevap vermelidir. Öğrencinin verdiği bu cevaplar düzenli olarak
kaydedilir.
c) Tamamen Uyabilen Öğretme Makineleri (Bu öğretme
çok gelişmiş araçlar olup bilgisayarlardan oluşmaktadırlar.)
PROGRAMLI
ÖĞRETİM YÖNTEMİNİN AVANTAJLARI
Geleneksel yöntemlere oranla öğrenmede zaman
bakımından ekonomiktir.
Öğrencilerin bireysel farklılıkları dikkate
alınır, her öğrenciye kendi hızına göre ilerleme imkanı sağlar.
Öğrencinin öğrenme sürecince dikkatli ve etkin
olmasını sağlar.
Öğrenme sonucu hakkında öğrenciye anında
bilgilendirici, pekiştirici ve düzeltici geri bildirim verilir.
Öğrenciye anlaşılmayan konuları istediği kadar
tekrarlama imkanı verir.
Öğretmenleri tekrar yapma, alıştırma, düzeltme
gibi tek düze görevlerden kurtarır, mesleki bilgi ve becerilerini
geliştirmeleri ve öğrencilerine rehberlik yapmaları için onlara zaman
kazandırır.
Okul içinde ve okul dışında her yerde
kullanılabilir.
PROGRAMLI
ÖĞRETİM YÖNTEMİNİN DEZAVANTAJLARI
• Konunun adım adım öğretilmek
üzere çok küçük parçalara ayrılması öğrencinin senteze gidebilme imkanını
sınırlamaktadır.
• Eğitimde çok sık
kullanıldığı zaman öğrenciler arası etkileşimi azaltmaktadır.
• Öğretimden çok
değerlendirmeye ağırlık verme olasılığı vardır.
• Programlı öğretim
gereçlerinin hazırlanması geniş zamana ve uzmanlık bilgisine ihtiyaç gösterir
ve pahalıya mal olur.
• Programlı öğretim
gereçlerinin yapımı, dağıtımı ve uygulaması ekip çalışması gerektirir.
• Programlı öğretim
materyali iyi hazırlanmazsa öğrenciler için sıkıcı olabilir.
SONUÇ
Davranışçı öğrenme
ekolünün okul eğitiminde etkili olan yaklaşımlarından biri programlı öğretim
modelidir. Geleneksel sınıf öğretimi bir çok sorunu bünyesinde taşır: sınıf
ortamında bir konu öğretmen tarafından aynı bütün öğrencilere sunulmaktadır.
Oysa ki öğrencilerin öğrenme hızlarının birbirinden farklı olması herkesin
konuları aynı anda ve aynı şekilde anlamasını güçleştirir. Ayrıca sınıfta her
öğrenciye pekiştireç verme olanağı da mümkün değildir. Bu sorunların çözümünde
öğretimin bireyselleştirilmesi gündeme gelmiştir. Programlı öğretim
bireyselleştirilmiş bir öğretim modelidir.
Programlı öğretim
modeline göre hazırlanan programlarda her öğrenci kendi hızında öğrenir. Bu
yöntemde öğrencinin aktif katılımı söz konusudur. Programlı öğretim “Doğrusal
Programlama” ve “Dallara Ayrılan Program” olarak iki temel model üzerinde
geliştirilmiştir. Programlı öğretimde araç ve gereçler olarak basılı
materyaller ile öğretim makineleri kullanılmaktadır. Günümüzde öğretim
makinelerinin en gelişmiş olanı bilgisayarlardır. Bilgisayar Destekli Eğitim,
programlı öğretimi esas alan bir öğretim türüdür. Geleneksel sınıf ortamından
kaynaklanan sorunların giderilmesinde, geleneksel yöntemle birlikte kullanılan
programlı öğretim yöntemi daha çok benimsenmekte ve uygulanma imkanı bulmaktadır.
KONUYLA
İLGİLİ KPSS DE ÇIKMIŞ SORULAR
SORU: Özenle hazırlanmış bilgi
birimlerinden adım adım ilerlemede bireyin anında ödüllendirilmesini ileri
süren öğrenme-öğretme yöntemi hangisidir ?
A) Programlı öğrenme
B) Proje temelli öğrenme
C) Yaparak-yaşayarak öğrenme
D) Davranışçılık
E) Tam öğrenme
CEVAP:A
SORU: Aşağıdakilerden hangisi programlı
öğretimin temel ilkelerinden değildir.
A) Küçük adımlar ilkesi
B) Öğrenmeye etkin katılım ilkesi
C) Doğru cevaplar ilkesi
D) Anında düzeltme ilkesi
E) Rehberlik ilkesi CEVAP:
E
SORU: Bir öğretmen,uyguladığı ilk
sınavın sonuçlarını,öğrencilere
yaptıkları hataları göstererek açıkladığında öğrencilerin ikinci sınavdaki
başarılarının arttığını gözlemlemiştir.
Öğretmenin öğrencilerine sınav sonuçlarını
yaptıkları hatalarla birlikte açıklaması aşağıdakilerden hangisine örnek
olabilir?
A)Kavramsal basamaklar dizini
B) Aralıklı yada toplu öğrenme
C) Programlanmış öğrenme
D) Olumlu aktarma
E) Olumlu pekiştirme
Öğretmenin öğrencilerine sınav sonuçlarını
yaptığı hatalarla birlikte göstermesi,öğrenciye yaptığı davranışın doğruluğu
hakkında anında geri bildirim verilmesi “Anında Düzeltme “kavramıyla
açıklanır.anında düzeltme programlı öğretim modelinin bir ilkesidir.bu nedenle
bu uygulama programlanmış öğrenmeye örnektir. CEVAP:
C
SORU:Bir basketbol takımının teknik direktörü genç bir
oyuncusunun kalabalık seyirci kitlesi önünde rahat oynamasını sağlamak için,
onu önce küçük bir seyirci grubunun izlediği bir hazırlık maçında, sonra
önemsiz bir lig maçında daha sonra giderek daha fazla seyircinin izlediği
önemli maçlarda oynatıp her seferinde gösterdiği performansı sözel olarak
pekiştirmiştir.
Teknik direktörün bu uygulaması aşağıdakilerden hangisine bir örnektir?
A)Uyarıcı genelmesi
B)Olumlu pekiştirme
C)Alıştırma
D)Karşıt koşullama
E) Küçük Adımlar (Kademeli Yaklaşma)
CEVAP:E
SORU: Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme
ilkelerinden yararlanarak çekingen bir öğrencisinin deslere katılmasını
sağlamak isteyen bir öğretmenin izleyeceği en uygun yol aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Öğrenciye,derste konuşmazsa çekingenliğini yenemeyeceğini anlatmak
B) Öğrencinin derste konuyla ilgili her konuşma davranışını pekiştirmek
C) Derse katılan diğer öğrencilerin davranışlarını pekiştirmek
D) Arkadaşlarıyla konuşarak onların destek olmasını sağlamak
E)Öğrenciye derse katılımın önemini anlatmak
Edimsel koşullanma yoluyla
öğrenmeyiaçıklayan kuramcılardan skinner ,programlı öğretim modelini ortaya
koymuştur.bu model başarılı bir davranışın hemen arkasından pekiştirilmesi
gerektiğini,bu sayede davranışın tekrar etme olasılığının artacağını söyler,bu
kuramdan yararlanarak çekingen bir öğrencisinin derse katılımını sağlamak
isteyen öğretmen,öğrencisinin derste konuyla ilgili her konuşma davranışını
pekiştirilmelidir.
CEVAP: B
